Thơ Đường Luật là gì? Thể thơ Đường Luật có những dạng nào? Ngay sau đây hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu về thơ Đường Luật trong bài viết dưới đây.
Xem ngay
- Thơ song thất lục bát là gì? Cách làm thơ song thất lục bát
- Từ ngữ địa phương là gì? Phân loại từ ngữ địa phương
Thơ Đường Luật là gì?
– Thơ Đường luật hay Thơ luật Đường là thể thơ Đường cách luật xuất hiện từ thời nhà Đường ở Trung Quốc.
– Là một trong những dạng thơ Đường bên cạnh thơ cổ phong (cổ thể thi), từ, thơ Đường luật đã phát triển mạnh mẽ tại chính quê hương của nó và lan tỏa ra nhiều quốc gia lân bang với tư cách thể loại tiêu biểu nhất của thơ Đường nói riêng và tinh hoa thi ca Trung Hoa nói chung. Thơ Đường luật còn được gọi với tên thơ cận thể để đối lập với thơ cổ thể vốn không theo cách luật ấy.
– Thơ Đường luật có một hệ thống quy tắc phức tạp được thể hiện ở 5 điều sau: Luật, Niêm, Vần, Đối và Bố cục.
– Về hình thức: Thơ Đường luật có các dạng “thất ngôn bát cú” (tám câu, mỗi câu bảy chữ) được xem là dạng chuẩn.
– Biến thể có các dạng: “Thất ngôn tứ tuyệt” (bốn câu, mỗi câu bảy chữ), “Ngũ ngôn tứ tuyệt” (bốn câu, mỗi câu năm chữ), “Ngũ ngôn bát cú” (tám câu, mỗi câu năm chữ) cũng như các dạng ít phổ biến khác. Người Việt Nam cũng tuân thủ hoàn toàn theo các quy tắc này.
Luật bằng trắc
– Thơ Đường luật buộc phải theo sự quy định về thanh bằng, thanh trắc trong từng câu và trong cả bài. Hệ thống thanh bằng, thanh trắc được tính từ chữ thứ hai của câu thứ nhất.
– Nếu chữ này thanh bằng thì bài thơ thuộc loại luật bằng (và ngược lại). Sự sắp xếp các thanh bằng trắc trong thơ Đường chẳng qua chỉ làm cho điệu thơ không đơn điệu. Muốn vậy:
- + Trong mỗi câu, xu hướng chung là các cặp bằng trắc lần lượt thay nhau.
- + Trong mỗi cặp câu, tức trong mỗi liên, các chữ tương ứng của câu số lẻ, số chẵn phải có thanh ngược nhau (trừ chữ thứ năm và thứ bảy trong liên đầu).
- + Trong hai cặp câu kề nhau, nhịp đi của liên trên phải khác nhịp đi của liên dưới. Muốn vậy chữ thứ hai của câu chẵn thuộc liên trên phải cùng thanh với chữ thứ hai của câu lẻ thuộc liên dưới. Sự giống nhau đó gọi là niêm vì đã làm cho hai câu thơ thuộc hai liên “dính” vào nhau.
– Điều thứ nhất quy định hệ thống hàng ngang, hai điều sau quy định hệ thống dọc của luật bằng trắc trong một bài thơ Đường luật.
Ví dụ:
Công thức của một bài thơ luật bằng :
B B T T T B B (vần)
T T B B T T B (vẫn)
niêm
T T B B B T T
B B T T T B B (vần)
niêm
B B T T B B T
T T B B T T B (vần)
niêm
T T B B B T T
B B T T T B B (vần)
– Trên thực tế, ít người sáng tác dập khuôn theo công thức trên nên sinh ra lệ “bất luận”, “nhất, tam, ngũ bất luận ; nhị, tứ, lục phân minh”.
Cách đối của thơ đường luật
– Đối ở phần thực và luận. Tuy nhiên, cũng có bài chỉ đối ở một phần. Ngược lại, cũng có bài đối ở cả ba liên hoặc bốn liên. Về nguyên tắc, các từ đối nhau phải cùng từ loại, song, một mặt, do quan niệm về từ loại của người xưa chưa thật rõ ràng.
– Mặt khác, do các nhà thơ có tài thường thích dùng các kiểu đối khác nhau như đối lưu thủy, tức đối tẩu mã hay hoạt đối (lời thơ cũng như ý của câu thứ hai là do câu thứ nhất trượt xuống, không thể đứng một mình), tá đối (mượn âm hoặc nghĩa của một từ khác để đối), điệu đối (chủ yếu là đối về âm điệu) tự đối hay tiểu đối, đương cú đối (đối trong nội bộ một câu là chính), khoan đối (đối không thật chỉnh),… nên không thể dùng máy móc công thức trên để phân tích thơ Đường luật.
Cách gieo vần của thơ đường luật
– Thơ Đường luật chỉ gieo một vần và gieo vần bằng (vần nằm ở các câu 1, 2, 4, 6, 8). Riêng chữ cuối ở câu thứ nhất, đặc biệt là ở câu ngũ ngôn, có thể gieo vần hoặc không.
– Trong quá trình sử dụng thơ Đường luật các nhà thơ đã sáng tạo thêm một số biệt thể.
” Tiệt hạ (ý, lời của mỗi câu thơ đều lơ lửng chưa dứt), yết hậu (thơ tứ tuyệt mà câu cuối chỉ có một vài chữ), thủ vĩ ngâm (câu một giống câu tám), hồi văn hay thuận nghịch độc (đọc xuôi hay ngược đều có nghĩa), liên hoàn (hai bài đi kèm nhau mà câu cuối bài trên giống câu đầu bài dưới), ô thước kiều (một vài chữ cuối bài trên giống một vài chữ đầu bài dưới), lục ngôn (mỗi câu sáu chữ mà vẫn theo đúng niêm luật), phong yêu (chỉ có một liên sáu chữ).”
– Do tính chất gò bó về mặt hình thức, đối với số đông người làm thơ hiện nay, thơ Đường luật khó diễn đạt được một cách đầy đủ, sinh động những tình cảm phóng khoáng, phong phú của con người hiện đại.
– Tuy vậy, thơ Đường luật vẫn xuất hiện trên một số lĩnh vực nhất định trong cuộc sống văn hóa của nhân dân ta (như họa thơ trong các ngày lễ, ngày tết, thơ châm biếm, thơ mừng xuân,…).
