Phép thế là gì? Tác dụng của phép thế là gì? Có mấy loại phép thế? Hãy cùng nhau đi tìm hiểu về phép thế trong bài viết dưới đây nhé.
Xem ngay
- Câu cảm là gì? Dấu hiệu nhận biết câu cảm là gì?
- Giới từ là gì? Chức năng của giới từ trong tiếng việt
Phép thế là gì?
– Phép thế là cách thay những từ ngữ nhất định bằng những từ ngữ có ý nghĩa tương đương (cùng chỉ sự vật ban đầu, còn gọi là có tính chất đồng chiếu) nhằm tạo tính liên kết giữa các phần văn bản chứa chúng. Hay nói một cách ngắn gọn thì phép thế là cách sử dụng ở câu đứng sau từ có tác dụng thay thế câu đứng trước.
– Phép thế thay thế các từ ngữ đứng trước bằng đại từ hay từ ngữ có nghĩa tương đương.
Ví dụ:
“ Nghe chuyện Phù Đổng Thiên Vương, tôi tưởng tượng đến một trang nam nhi, sức vóc vạm vỡ… Tráng sĩ ấy gặp lúc quốc gia lâm nguy đã xông pha ra trận… Tuy thế người trai làng Phù Đổng chẳng mong nhận bổng lộc gì…”
Trong đoạn văn trên sử dụng nhiều từ thay thế cho Phù Đổng Thiên Vương. Các từ thay thế Phù Đổng Thiên Vương là: Trang nam nhi, tráng sĩ, người trai làng Phù Đổng.
Các loại phép thế
Phép thế đại từ
– Là dùng những đại từ thay thế cho một từ ngữ, một câu hay một ý gồm nhiều câu… nhằm tạo ra tính liên kết giữa các phần trong văn bản.
Ví dụ 1: “Đời các vĩ nhân cho ta một lý tưởng, một kiểu mẫu để bắt chước. Nhờ gương sáng của họ mà ta trở nên khá, có can đảm, kiên nhẫn để đi đến mục đích” Trích Hồi Ký Nguyễn Hiến Lê.
Ta thấy trong đoạn văn trên đã thay thế từ vĩ nhân bằng tự họ mà nghĩa trong câu không bị ảnh hưởng.
Ví dụ 2: Lan là cô hàng xóm nhà tôi, nhà cô ấy không trồng một loại hoa nào hết.
Chủ tố là Lan, từ thay thế là vị tố cô ấy.
Phép thế đồng nghĩa
– Là phương thức liên kết thực hiện bằng cách sử dụng ở đầu câu thứ hai một vài từ ngữ đồng nghĩa với một vài từ ngữ khác đã xuất hiện ở câu thứ nhất.
– Đối tượng ngôn ngữ ở đây là từ đồng nghĩa hoặc đồng sở chỉ. Đồng sở chỉ là khi nói đến một đối tượng nào đó sẽ có nhiều biểu thức khác nhau, tên gọi khác nhau để chỉ cùng một đối tượng đó.
Ví dụ: Một chiếc mũ len xanh nếu chị sinh con gái. Chiếc mũ sẽ đỏ tươi nếu chị đẻ con trai.
Ta thấy hai từ sinh và đẻ có nghĩa giống nhau.
Tác dụng phép thế
– Phép thế được sử dụng rộng rãi trong văn chương cũng như trong văn nói của chúng ta. Thông qua phép thế sẽ có tác dụng giúp:
- Cung cấp thông tin phụ, làm cho nội dung văn bản thêm phong phú.
- Tránh lặp từ đơn điệu, tránh việc lặp đi lặp lại một từ nhiều lần trong câu.
- Dùng phép thế không chỉ có tác dụng tránh lặp đơn điệu, mà còn có tác dụng tu từ nếu chọn được những từ ngữ thích hợp cho từng trường hợp dùng.
- Tạo sự đa dạng, phong phú cao độ. Có khả năng duy trì chủ đề như lặp từ ngữ và thế đại từ.
Thế đồng nghĩa từ điển
– Là kiểu phép thế từ đồng nghĩa ổn định mà cả hai yếu tố liên kết đều là những từ đồng nghĩa.
Ví dụ 1: Ông Tám Xéo Đước chết để cho quân giặc khiếp sợ. Sự hy sinh của ông làm cho đồng bào quyết tâm hơn.
Từ hy sinh thay thế từ chết làm nổi bật tầm quan trọng và ý nghĩa cái chết của ông Tám Xéo.
Ví dụ 2: Ăn ở với nhau được đứa con trai lên hai thì chồng chết. Cách mấy tháng sau đứa con lên sài bỏ đi để chị lại một mình. Trích Mùa Lạc – Nguyễn Khải.
Từ bỏ đi thay thế cho từ chết giúp giảm bớt đau thương cho người vợ.
Thế đồng nghĩa phủ định
– Kiểu phép thế ổn định mà một trong hai yếu tố liên kết là cụm từ được cấu tạo từ từ trái nghĩa của yếu tố kia cộng với từ phủ định.
Ví dụ 1: Người Pháp đổ máu đã nhiều. Dân ta hy sinh cũng không ít.
Ta thấy từ trái nghĩa “ nhiều – ít” và từ phủ định là “ không”.
Ví dụ 2: Lần này có lẽ là ngủ được yên. Lần này nó cũng không thể thức hơn được nữa.
Ví dụ 3: Nó phải đi hết chỗ này đến chỗ nọ, để kiếm cái nhét vào dạ dày. Để nó sống vì nó chưa chết ( Hai cái bụng – Nguyễn Công Hoan).
Thế đồng nghĩa miêu tả
– Thế đồng nghĩa miêu tả là phép thế không ổn định, nó có ít nhất một trong hai yếu tố liên kết là cụm từ miêu tả một thuộc tính điển hình nào đó đủ để đại diện cho đối tượng mà nó biểu thị.
Ví dụ: Thơ lục bát giàu nhạc điệu. Nguyễn Du đã dùng thể thơ thuần túy Việt Nam ấy để viết truyện Kiều.
Phép thế là cách liên kết câu quan trọng, giúp lời văn phong phú nghĩa, hình ảnh hơn. Vì vậy các bạn cần nắm vững những kiến thức trên để áp dụng trong việc phân tích và làm văn.
