Phép liên tưởng là gì? Đặc điểm của phép liên tưởng là gì? Phân loại phép liên tưởng là gì? Sau đây hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu về phép liên tưởng trong bài viết sau đây.
Xem ngay
Phép liên tưởng là gì?
– Phép liên tưởng là cách sử dụng những từ ngữ chỉ những sự vật có thể nghĩ đến theo một định hướng nào đó, xuất phát từ những từ ngữ ban đầu, nhằm tạo ra mối liên kết giữa những phần chứa chúng trong một văn bản.
– Vì là sử dụng các từ liên tưởng nên thứ tự và vị trí các từ đó không cần tuân theo ngữ pháp nhất định. Có thể đứng trước, đứng sau, làm chủ tố hoặc liên tố.
Ví dụ: Trong nhà có tiếng guốc lẹp kẹp. Cửa từ từ mở ra.
Ta thấy trong câu đầu có từ nhà là chủ tố và liên tố là cửa và phép liên tưởng ở đây là cửa.
Những đặc điểm và tính năng phép liên tưởng
- Phép liên kết câu này mang ý nghĩa nghệ thuật lớn nhất so với các phép liên kết khác và cách sử dụng cũng đa dạng về từ ngữ hơn.
- Nó thường được sử dụng trong các tác phẩm tiểu thuyết, truyện ngắn, ký.
- Là hình thức liên kết thích hợp nhất cho việc phát triển chủ đề, nội dung cho tác phẩm.
- Là phương tiện chính được sử dụng trong câu đố, chơi chữ.
Phân loại phép liên tưởng
Liên tưởng đồng chất
– Là phép liên tưởng sử dụng 2 yếu tố, 2 chất liệu, 2 chủng loại… cùng chung 1 loại. Ví dụ như đồng và sắt đều là kim loại.
– Chúng phải cùng một loại từ như danh từ, tính từ, động từ, trạng từ…
– Phép liên tưởng đồng chất được chia thành 3 loại gồm: Liên tưởng bao hàm, liên tưởng định lượng, liên tưởng đồng loại.
Liên tưởng bao hàm
– Là bao hàm giữa những cái chung, cái tổng quát với các riêng, chi tiết, bộ phận.
Ví dụ: Trâu đã già. Đôi sừng kềnh càng như hai cánh nỏ.
Ta thấy cái chung là con trâu, cái riêng là sừng.
Liên tưởng đồng loại
– Là những đối tượng đồng chất ngang hàng với nhau, không thể phân biệt được cái nào bao hàm cái nào, tạo ra một liên kết chặt chẽ, logic trong câu.
Ví dụ: Mưa vẫn ồ ạt như vỡ đập. Ánh chớp lóe lên soi rõ khuôn mặt anh trong một giây.
2 thành phần liên tưởng là mưa và ánh chớp, nhưng giữa 2 từ này có điểm chung và không có từ nào bao hàm từ còn lại, chúng bổ sung nghĩa cho câu.
Liên tưởng định lượng
– Khi các từ liên kết cùng chung một loại thì số lượng, chất liệu sẽ được đem ra để so sánh và đánh giá.
Ví dụ 1: Năm đứa chúng tôi như năm con ong thợ. Mỗi người đều tự giác nhận lấy phận sự của mình.
Ta thấy 2 từ năm đứa chúng tôi và từ mỗi người đều có nghĩa là nói về cùng 1 đối tượng là con người.
Ví dụ 2: Lan học giỏi toán, Mai học giỏi văn. Hai người họ là học sinh đứng đầu lớp.
Các từ là Lan, Mai và hai người đều mô tả chung 1 đối tượng là con người.
Liên tưởng khác chất
– Trong phép liên tưởng khác chất được chia thành 4 loại nhỏ gồm liên tưởng định vị, liên tưởng công dụng- chức năng, liên tưởng đặc trưng sự vật và liên tưởng nhân quả.
Liên tưởng định vị
– Là sự liên tưởng giữa một vật, đồ vật, tĩnh vật hoặc một hành động với vị trí tồn tại của nó trong cùng một không gian xác định.
– Có thể hiểu đơn giản như không gian như trường học thì các đối tượng là thầy, cô, học sinh. Hay trong không gian bệnh viện thì các đối tượng là bác sĩ, ý tá, bệnh nhân.
Ví dụ: Đồng nước tràn ngập tiếng sóng vỗ rì rào xao động. Gió vi vu thổi ngang qua xuồng.
Không gian là đồng nước còn vật là chiếc xuồng.
Liên tưởng công dụng – chứng năng của sự vật
– Là phép liên tưởng giữa một động vật, tĩnh vật hoặc một hoạt động với chức năng, khả năng của nó.
– Có thể hiểu đơn giản là khi nói đến con gà trống thì khả năng của nó là gáy ò ó o. Hay con chim thì hót ríu ro. Hoặc bác sĩ thì có khả năng là chữa bệnh…
Ví dụ: Suốt cả tuần này anh không ngủ. Đôi mắt anh thẫm sâu.
Nhắc đến đôi mắt thì ta nghĩ đến khả năng là ngủ.
Liên tưởng đặc trưng
Là phép liên tưởng giữa một sự vật, tĩnh vật hoặc một hoạt động với dấu hiệu điển hình đặc trưng của nó. Hiểu theo nghĩa đơn giản như hoa mai, hoa đào nở hoa là báo hiệu mùa xuân đến, trong đó sự vật là hoa mai nở và hoạt động đặc trưng là mùa xuân đến.
Ví dụ:
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi..
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
=> Ta thấy phép liên tưởng đặc trưng trong đoạn thơ sau có các dấu hiệu như chim én, cỏ non, cành lê là những hình ảnh đặc trưng của mùa xuân.
Liên tưởng nhân quả
– Là phép liên tưởng có nguyên nhân là sự vật, sự việc, hoạt động… và dẫn đến kết quả tương ứng với các nguyên nhân đó.
Ví dụ: Bích phương rất chăm chỉ làm việc. Nó kiếm được nhiều tiền.
Ta thấy, để có được nhiều tiền thì hành động làm việc là nguyên nhân chính.
