Nghĩa đen là gì? Nghĩa đen trong ca dao, tục ngữ được sử dụng như thế nào? Ngay sau đây hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Xem ngay
Nghĩa đen là gì?
– Nghĩa đen một từ, một câu bao giờ cũng thể hiện ra ngoài nghĩa ban đầu, nghĩa chính thì ta gọi đó là nghĩa gốc hay nghĩa đen của từ đó, câu đó.
Ví dụ: Câu “Gần mực thì đen gần đèn thì rạng” có thể hiểu như sau:
+ Cho thấy “Mực” là cái để bơm vào bút để viết chữ, “đèn” là đồ vật để thắp sáng; ” Đen” chỉ màu sắc là màu đen, “rạng” nghĩa là sáng.
+ Nghĩa đen cả câu là nếu bị mực rây vào tay thì sẽ có màu đen của mực, còn nếu ngồi gần đèn thì sẽ được chiếu sáng.
=> Lưu ý: Một số từ có nghĩa trung gian. Nhưng trong quá trình sử dụng đang dần chuyển sang từ có nghĩa bóng.
Ví dụ: từ “đi”: chỉ hành động di chuyển của con người từ nơi này sang nơi khác. Đây không phải là nghĩa đen nhưng lại có nghĩa tương tự với nghĩa đen (hành động di chuyển bằng hai chân từ chỗ này sang chỗ khác).
Hiện tượng từ nhiều nghĩa
– Chúng ta thường thấy từ một từ có thể có nhiều nghĩa được chuyển từ một nghĩa chính thì gọi là hiện tượng từ nhiều nghĩa.
– Một từ không nhất thiết phải có nhiều nghĩa.
– Từ nào có thể gọi tên các sự vật, hiện tượng hay biểu thị các khái niệm có trong thực tế thì cũng được xem là từ nhiều nghĩa.
Ví dụ:
– “Tủ lạnh”: đồ dùng chạy bằng điện để bảo quản thức ăn và làm đá. Từ này có một nghĩa gốc duy nhất, không có nghĩa chuyển nào khác.
– Từ “miệng” có nhiều nghĩa:
+ “Cái miệng”: chỉ một bộ phận trên mặt con người
+ “Miệng ăn”: chỉ bản thân một người, chỉ chi phí tiêu dùng trong gia đình.
=> Lưu ý: Cần phân biệt nghĩa đen, nghĩa bóng của một từ với hiện tượng từ nhiều nghĩa:
- Nghĩa đen, nghĩa bóng thường xuất hiện trong các câu ca dao, tục ngữ và phải đặt trong hoàn cảnh mới có thể hiểu được.
- Còn hiện tượng từ nhiều nghĩa là từ nghĩa gốc phát triển ra nhiều nghĩa chuyển khác, có thể hiểu được trong nhiều hoàn cảnh; nghĩa chuyển không thay đổi theo các hoàn cảnh.
Xem thêm: Nghĩa bóng là gì? Nghĩa bóng trong ca dao và tục ngữ
Nghĩa đen trong ca dao, tục ngữ
– Ca dao, tục ngữ thường xuất hiện hai lớp nghĩa khác nhau. Lớp nghĩa đầu tiên là nghĩa nổi trên bề mặt câu chữ gọi là nghĩa đen của câu. Từ nghĩa đen còn có lớp nghĩa ẩn phía sau gọi là nghĩa bóng.
– Trong ca dao, tục ngữ thường sử dụng lớp nghĩa bóng ẩn đằng sau lớp nghĩa đen để tăng tính biểu cảm cho câu. Nó thường là những lời khuyên của ông cha nên phải cắt nghĩa để hiểu cho rõ.
– Một số câu ca dao, tục ngữ và nghĩa của chúng:
1: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
+ Ăn là hành động của cơ miệng, trồng là hành động gieo hạt, cắm cây để sinh sôi, phát triển; “quả” là trái thụ sau cùng của chu kỳ sinh trưởng của cây. Khi ăn quả cuối cùng phải nhớ đến người đã trồng ra cây đó.
2: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”
+ Nghĩa đen: Đi đến một nơi, học thêm được nhiều điều.
3: “Giấy rách phải giữ lấy lề”
+ Nghĩa đen: “Rách” là hiện tượng bị thủng không còn nguyên vẹn, “lề” chỉ phần thừa ra của một trang giấy để viết thẳng theo mép lề cho ngay ngắn.
4: “Đừng thấy sóng cả mà ngã tay chèo”
+ Nghĩa đen: “Sóng” hiện tượng của nước biển dâng lên đánh vào bờ, “tay chèo” là bộ phận dùng để chèo thuyền. Nghĩa đen là đừng thấy sóng lớn mà buông tay chèo làm lật thuyền.
