Hoán dụ là gì? Để có thể hiểu rõ hơn hãy xem trong bài viết sau đây chúng tôi sẽ nói cho bạn biết rõ, hãy cùng theo dõi xem hoán dụ là gì nhé.
Xem ngay:
Hoán dụ là gì?
– Hoán dụ là một biện pháp tu từ khá phổ biến trong tiếng Việt, được hình thành dựa trên cách gọi tên sự vật, sự việc này bằng tên sự vật, sự việc khác theo nét tương cận về mặt ý nghĩa, qua đó giúp lời văn trở nên sinh động, gần gũi hơn.
Tác dụng phép hoán dụ
– Biện pháp tu từ hoán dụ có tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm cho việc diễn tả sự vật, sự việc được nói đến trong thơ, văn.
Ví dụ1 : Kiên là một chân sút tài giỏi trong đội bóng.
=> Hình ảnh hoán dụ “chân sút” dùng để chỉ cầu thủ bóng đá. Đây là kiểu hoán dụ lấy cái bộ phận để chỉ cái toàn thể
Ví dụ 2: Tuấn là lớp trưởng được cả lớp yêu quý.
=> Hình ảnh hoán dụ “cả lớp” dùng để chỉ toàn bộ các thành viên trong tập thể lớp đó. Đây là kiểu hoán dụ lấy vật chứa đựng để gọi tên vật bị chứa đựng.
Ví dụ 3: Người đầu bạc tiễn kẻ đầu xanh
=> Hình ảnh hoán dụ “người đầu bạc” chỉ người cao tuổi, còn “kẻ đầu xanh” chỉ những người đã trẻ tuổi. Đây là kiểu hoán dụ lấy đặc điểm của sự vật để chỉ sự vật.
Ví dụ 4: Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
=> Hình ảnh hoán dụ “một cây” nói tới sự đơn lẻ, còn “ba cây” là sự đoàn kết của nhiều người. Đây là kiểu hoán dụ lấy cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng.
Các bước phân tích biện pháp hoán dụ
+ Bước 1: Nêu tên của biện pháp hoán dụ được sử dụng, hình thức hoán dụ
+ Bước 2: Chỉ rõ các từ ngữ và hình ảnh hoán dụ được sử dụng
+ Bước 3: Nêu hiệu quả của phép hoán dụ trong câu văn/câu thơ đó
Những loại hoán dụ nào?
Dùng cái bộ phận để chỉ cái toàn thể
– Với phép hoán dụ này, người nói, người viết thường lấy các bộ phận của cơ thể như: đầu, mình, tay, chân… để thay cho cơ thể, dùng một mùa để thay cho năm, dùng số ít để chỉ số nhiều, dùng thành phần để chỉ tổng thể kết cấu…
Ví dụ:
Kể từ khi bố mẹ của ba đứa trẻ gặp tai nạn, bà lão phải làm lụng vất vả để nuôi mấy miệng ăn.
(Trong câu này từ “miệng” không phải để chỉ một bộ phận trên cơ thể mà được dùng để chỉ cả một con người.)
Dưới mái nhà ấy anh em chúng tôi đã lớn lên từng ngày
(Từ “mái nhà” ở đây được dùng để biểu trưng cho cả ngôi nhà.)
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
(Từ “tay” không phải chỉ riêng một bộ phận mà dùng để chỉ chung cho cả cơ thể.)
Dùng vật chứa đựng để chỉ vật bị chứa đựng
– Hiểu đơn giản thì người người nói, người viết sẽ sử dụng các sự vật có tính bao quát hơn, không gian rộng hơn để nói về sự vật, hiện tượng bị bao trùm trong đó.
Ví dụ:
Vì sao trái đất nặng ân tình
Hát mãi tên người Hồ Chí Minh
(Từ “trái đất” được dùng để chỉ cho đất nước, con người Việt Nam – những vật được bao chứa trong trái đất.)
Người dân Đức phản đối làn sóng tị nạn ngày một gia tăng tại đất nước này
(Ở đây “người dân Đức” nghĩa là tất cả người dân nước Đức được dùng để thay thế cho việc một số người phản đối.)
Dùng dấu hiệu của sự vật để chỉ sự vật
– Phép hoán dụ dựa trên chính sự tương cận, gần gũi giữa hai sự vật được để giúp câu văn, lời nói trở nên hấp dẫn hơn mà vẫn đảm bảo người đọc, người nghe có thể hiểu được ý mà tác giả muốn truyền đạt.
Ví dụ: Cô gái có mái tóc màu hạt dẻ đang đứng một mình dưới mưa.
=> Ở đây “mái tóc màu hạt dẻ” là dấu hiệu để nhận biết một người.
Dùng cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng
– Cách sử dụng này cũng dựa trên sự gần gũi giữa các sự vật, hiện tượng được nhắc đến nhưng là lấy những cái cụ thể, dễ hiểu, dễ nhìn thấy, cảm nhận được để chỉ những cái còn mơ hồ, trừu tượng, chưa rõ nghĩa với mục đích giúp người đọc, người nghe cảm thấy dễ hiểu hơn.
Ví dụ:
Một ngôi sao chẳng sáng đêm/ một thân lúa chín chẳng nên mùa vàng
(các từ “một ngôi sao”, “một thân lúa” là các sự vật cụ thể được dùng để chỉ cái trừu tượng hơn đó là sự cô đơn, đơn độc, lẻ loi, không có sự gắn bó, đoàn kết với nhau.)
So sánh giữa ẩn dụ và hoán dụ
Chúng ta có thể phân biệt nhanh ẩn dụ và hoán dụ dựa vào mối liên quan của sự vật hiện tượng được sử dụng.
Sự giống nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ
- Sự chuyển đổi có cùng bản chất: Đều gọi sự vật, sự việc, hiện tượng này với tên gọi của sự vật hiện tượng khác.
- Đều sử dụng sự liên tưởng.
- Tác dụng: Giúp cho tăng sức gợi tả, gợi cảm cho câu văn, câu thơ tạo cảm xúc cho người đọc.
Bạn có thể xem thêm: Ẩn dụ là gì?
Sự khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ
Hai phép tu từ này có cơ sở liên tưởng không giống nhau:
– Phép ẩn dụ dựa trên cơ sở của sự tương đồng, dù hai sự vật, hiện tượng không có liên quan gì với nhau nhưng giữa hai sự vật, hiện tượng đó có điểm giống nhau, vì vậy mà người ta đã có sự chuyển đổi giữa những sự vật, hiện tượng đó.
– Phép hoán dụ dựa trên cơ sở của sự liên tưởng gắn bó, gần gũi giữa các sự vật hiện tượng có liên quan trực tiếp đến nhau, gần kề nhau.
